Dit artikel gaat over een fenomeen waar veel PV-eigenaren in 2021 voor het eerst mee werden geconfronteerd: “onbalanskosten”. Deze waren plots te zien op de eindafrekening van hun injectie-opbrengsten in het net.
Wat zijn onbalanskosten en hoe worden ze berekend?
Elke eigenaar van hernieuwbare energiebronnen die overtollige energie in het net wenst te injecteren, heeft daarvoor een energieleverancier nodig. Deze energieleverancier is verantwoordelijk voor de correcte afhandeling van de geïnjecteerde energie zodat de klant daarvoor netjes vergoed wordt.
Balansverantwoordelijke
Dat is niet het enige wat de energieleverancier doet. Voor elk punt dat een energieleverancier in zijn portfolio opneemt, moet hij een “balansverantwoordelijke” (ook wel “evenwichtsverantwoordelijke”) aanduiden. Doorgaans is dat de leverancier zelf, maar sommige energieleveranciers schakelen een derde partij in om deze verantwoordelijkheid op te nemen. Zo duidt Bolt – als dochteronderneming van Luminus – het moederbedrijf aan als balansverantwoordelijke.
De rol van de evenwichtsverantwoordelijke bestaat erin om alle onbalansen die ontstaan in de portfolio af te wikkelen met de hoogspanningsnetbeheerder Elia. Dat gebeurt aan de – op dat moment actieve – onbalanskost gehanteerd door Elia.
Maar wat is die onbalans dan precies? Je kan dit zowel op niveau van het Belgisch net, als op niveau van een energieleverancier beschouwen.
Onbalans op het Belgisch net
Onze transmissienetbeheerder Elia heeft als taak om het net op elk moment in balans te houden, zodat vraag en aanbod gelijk zijn. Dat is nodig om het net op de frequentie van 50 Hz te houden. Een kleine afwijking van enkele milliHertz is reeds voldoende om gevoelige toestellen die aan het net zijn aangesloten negatief te beïnvloeden. Zo kan een lange periode van frequentie-afwijkingen onder 50 Hz tot gevolg hebben dat de interne klok van je wekkerradio achter begint te lopen.
Ook wisselstroommotoren gebruiken de netfrequentie als referentie van tijd, want het toerental is rechtstreeks aan de netfrequentie gekoppeld. Elia houdt de frequentie dus via actieve sturing zo dicht mogelijk bij 50 Hz. Batterijen zijn daar overigens een ideaal middel voor – ze kunnen heel snel een groot vermogen leveren/opnemen en balanceren zo mee het net.
Die actieve sturing van Elia is niet gratis en heeft elk kwartier van de dag een prijs, die Elia bepaalt en publiceert op haar website. Hieronder zie je de onbalans in MW en de bijhorende onbalanskost in EUR/MWh voor 2 februari 2022.
Onbalans bij de energieleverancier
Elke leverancier verkoopt op de energiemarkt de hoeveelheid energie volgens de verwachting van injectie bij alle klanten uit zijn portfolio. Dat doet hij voor ieder uur van de dag, en dat kan op verschillende markten, zoals op de termijnmarkt of op de Day Ahead markt. Bij deze laatste gebeurt de verkoop een dag op voorhand. Ook Yuso berekent voor zijn portfolio van ruim 335 MWp aan hernieuwbare energiebronnen een forecast voor de volgende dag.
We geven een voorbeeld van een klant met een PV-installatie van 1.2 MW in onderstaande figuur, met de forecast voor een zomerse dag in het blauw en de werkelijke injectie in het oranje.
We zien in het voorbeeld dat forecast en werkelijke injectie vrij sterk uit elkaar liggen en dat verschil vormt de onbalans van de leverancier. De balansverantwoordelijke moet een onbalanskost betalen voor elk moment waarop de werkelijke waarde niet overeenkomt met de forecast.
Onbalanskosten fors gestegen
Nu weten we wat onbalanskosten zijn, maar waarom is dat belangrijk voor de energiefactuur? De onbalanskosten zijn sinds 2021 enorm gestegen, onder andere doordat Elia een hogere prijs betaalt voor de flexibiliteitsdiensten die het net helpen stabiliseren. Sinds september 2021 zorgen de hogere energieprijzen nog eens voor een extra stijging in de onbalanskosten.
Dat maakt het voor energieleveranciers met veel PV-installaties in hun portfolio duurder om hun portfolio te beheren, want de kost voor een verkeerde forecast wordt financieel steeds zwaarder bestraft en voorspellingen voor bewolking zijn nu eenmaal nooit 100% juist.
Waarom koopt Elia deze diensten in? Als transportnetbeheerder moet Elia het net in evenwicht houden. Elia mag echter niet zelf beschikken over de capaciteit om flexibiliteitsdiensten te leveren. Elia betrekt deze diensten dus van derde partijen. Dat gebeurt volgens een systeem van regelmatige veilingen voor net-ondersteunende diensten. In een Elia publicatie uit 2021 zien we dat de onbalanskosten voor zonne-energie op een jaar tijd 5 keer groter zijn geworden: van 2 EUR/MWh in 2020 naar 10 EUR/MWh in 2021.
Onbalanskosten: een gepeperde rekening
En zo komen we bij de energiefactuur terecht! Doordat relatief weinig mensen op de hoogte zijn van de onbalanskost gaan leveranciers in hun energiecontract vaak zeer ontransparant om met de onbalanskosten. Vaak staat er in het contract niets over onbalanskosten, en moet de klant de “algemene voorwaarden” van het contract nalezen om iets over de onbalanskosten terug te vinden. Vooral bij injectiecontracten kan de onbalanskost hoog oplopen, want we zagen in de publicatie van Elia een gemiddelde onbalanskost van 10 EUR/MWh.
Het is voor een klant uiteraard onplezierig als die kost op een eindafrekening gepresenteerd wordt, zonder voorafgaande communicatie. Wie ongeveer 50 MWh op jaarbasis injecteert krijgt zo een eindfactuur van 500 EUR. We vernamen reeds van verschillende eigenaars van PV-installaties dat hun energieleverancier hen zo’n soort factuur stuurde in 2021. Een nieuwjaarsgeschenk dat je liever niet ontvangt dus!
Hoe doet Yuso het?
Bij Yuso kiezen we ervoor om transparant om te gaan met de onbalansprijzen. De My Yuso vergoeding is steeds inclusief onbalanskosten. Op die manier omvat het contract en de bijhorende vergoeding steeds de finale opbrengst voor de klant, en wordt er niet achteraf nog een eindfactuur gestuurd.
Om de onbalanskosten op een transparante en eerlijke manier te verwerken in de My Yuso vergoeding, introduceerde Yuso de Belgian Solar Imbalance Cost Index. Je leest meer over deze BSI in onze blog.
Wist je dit?
Wist je trouwens dat Yuso expert is in het forecasten van haar zonne-portfolio? Deze jarenlange ervaring combineren we met een trading desk die ook gedurende de dag nog correcties doet om de onbalans zo klein mogelijk te maken. Ook heeft Yuso een weerkundige in dienst om weerfenomenen optimaal in kaart te brengen en te analyseren.
Om de onbalanskosten te beperken zijn deze technische vaardigheden overigens geen overbodige luxe. Het is namelijk niet altijd eenvoudig te voorspellen hoeveel energie een hernieuwbare energiebron gaat produceren. Leveranciers die niet investeren in deze technologie zullen dus steeds hogere onbalanskosten hebben. Wie klant bij hen is, mag zich dus verwachten aan een stevige corrigerende eindfactuur.
Meer weten over een transparant energiecontract bij Yuso?
